Sint-Barbara vieren
De Heilige Barbara werd/wordt op 4 december uitbundig gevierd door de mijnwerkers en anderen met een gevaarlijk beroep.
De Heilige Barbara wordt herdacht op 4 december als de beschermheilige tegen brand, bliksem en een plotse dood. Zo werd ze ook de patrones van verschillende gevaarlijke beroepen, zoals de mijnwerkers. We herkennen de Heilige Barbara vaak als een jonge vrouw met kroon en martelpalm. Vaak wordt ze ook afgebeeld met een mijnwerkerslamp.
De Rode mijnwerkers van Kortrijk op Sint-Barbara, 1960. (Amsab-ISG, fo014569)
De feestdag van Sint-Barbara, of 'Berbke', groeide in de Limburgse mijnstreek uit tot het feest van de mijnwerkers. Voor het feesten kon beginnen, vond een productieslag plaats. De dag voor haar feestdag probeerden de koolputters zich te bewijzen tegenover hun patrones en werkten ze extra hard om een hoge kolenproductie te halen. Vier december zelf was een vrije dag: de eucharistie werd gevierd ter ere van 'Sinte-Berb', verdienstelijke mijnwerkers werden geëerd en op vele plekken ging ook een processie uit.
Mijnwerker Kader getuigt:
‘Bij mij in Zolder in de badzaal en klerenzaal was er een groot beeld. Sint-Barbara. Komt van het katholicisme een beetje. Die werd door iedereen geëerd. Moslim of niet-moslim. Gelovig of niet-gelovig. Dat werd geëerd door alle nationaliteiten. Er werden daar bloemen rond gezet en kaarsen rond gezet.'
Zolang de mijnen open waren, werd Sint-Barbara elk jaar uitbundig gevierd. Na de sluiting van Zolder-mijn in 1992 verdween een deel van de Barbara-gebruiken. Veel oud-mijnwerkers vieren deze feestdag echter nog steeds, hetzij in een iets andere hoedanigheid. Deze dag staat nu vooral in het teken van herdenken en herinneringen ophalen.
Prentbriefkaart van een groep arbeiders in een stoet die het beeld van Sint-Barbara draagt. (Amsab-ISG, pk000397)
Amsab-ISG detecteert tijdens het project Schafttijd immaterieelerfgoedpraktijken en werkte mee aan dit item op de website immaterieelerfgoed.be.
Geprikkeld door de ervaringen van mijnwerkers? Ontdek hier meer over de beleving van de schafttijd van Luc en Kader, beide voormalige mijnwerkers.
Bronnen
Deze tekst is gebaseerd op de webpagina over dit sociaal gebruik op de website van Immaterieel Erfgoed. Zie https://immaterieelerfgoed.be/nl/erfgoederen/sint-barbara-vieren-en-herdenken-op-4-december. Laatst geraadpleegd op 17/02/2022.
Getuigenis van Abdelkader Zaouad, 24/08/2021.